Bezbednost

Deca i mladi na udaru terorista u sajber prostoru

Da bi izazvali strah i nesigurnost država, vlada, građana, društva u celini, teroristi koriste sva raspoloživa sredstva za postizanje svojih ciljeva. Sve je veći broj teoretičara koji ukazuju na povećano korišćenje sajber prostora za postizanje ideoloških ciljeva terorista. Internet je, kao globalni medij i komunikacioni kanal, svima dostupan, što su terorističke grupe iskoristile.

Terorističke grupe su razvile sistem za prikupljanje novčanih sredstava kojima finansiraju svoje akcije, za prikupljanje informacija, planiranje akcija, regrutovanje pripadnika različitih profila, dobijanje globalne pažnje. Međutim, na meti terorista u sajber prostoru nalaze se najviše deca i mladi.

Društvene mreže – novo oružje u rukama terorista

Aktivnim širenjem uticaja na društvenim mrežama, terorističke grupe nastoje da inspirišu mlade da prihvate njihove ideje. S obzirom na to da sajber prostor nije ograničen, radikalizacija potencijalnih mladih terorista je moguća putem interneta i sa velikih udaljenosti. Online komunikacija je olakšala regrutaciju, odnosno mobilizaciju simpatizera da aktivnije podrže terorističke ciljeve ili aktivnosti. Islamska država je na efikasan način iskoristila uticaj društvenih mreža poput Twittera, Facebooka, Instagrama, Vibera, Youtubea, sa ciljem da promoviše svoja načela, borbu i ideale.

Potencijalni regruti lakše i brže dolaze do informacija u multimedijalnom formatu, dok globalni doseg mreže omogućava grupama brzo obaveštavanje, popularizaciju, deljenje podataka, a povećane su i mogućnosti za interaktivnu komunikaciju, pomaganje grupi i kontaktiranje sa njom. Pripadnici Islamske države su prva teroristička grupa koja koristi društvene mreže kao najvažniji deo strategije regrutacije članova. To je upravo razlog što se ID razlikuje od drugih radikalnih islamističkih grupa kada je delovanje na internetu u pitanju. Njihove kampanje naišle su na odjek širom sveta. Njihova ideja da koriste internet i društvene mreže da se predstave na način koji može da izgleda kao privlačna opcija za mnoge mlade ljude, nikada do sada nije praktikovana na ovako uspešan način. Najviše su ugrožena deca. ID je organizacija „gladna publiciteta, što se jasno prikazuje i kroz naširoko i rutinsko učešće dece u džihadističkim medijskim projektima”.

Islamska država bi uskoro mogla da bude pobeđena zahvaljujući napadima iračke vojske uz podršku međunarodnih snaga iz vazduha. Iako gubi fizičku teritoriju, uticaj koji je ID ostavila korišćenjem novih tehnologija i interneta i dalje je jak. Koncept širenja ideologije i uspešna regrutacija putem interneta mogu potencijalno da postanu obrazac kojim će se ubuduće služiti druge ekstremističke grupe.

Društvene mreže postale su efikasno sredstvo terorista za radikalizaciju i regrutaciju dece iz svih delova sveta. Na svetskom nivou nije sprovedeno istraživanje koje bi dalo precizne rezultate koliki je tačan broj dece i mladih iz svih delova sveta napustio domove i pridružio se borbi u Siriji nakon komunikacije sa regrutima preko društvenih platformi. Ni u Srbiji nije sprovedeno sistematizovano, institucionalizovano istraživanje koje se bavi ovom problematikom. O broju dece koja su pristupila Islamskoj državi nakon komuniciranja sa regrutima putem društvenih mreža može se samo špekulisati, dok novinski izvori nisu relevantno merilo. Profili mladih koji se pridružuju Islamskoj državi ili drugoj terorističkoj organizaciji, različiti su po pripadnosti, veroispovesti, porodičnom nasleđu, godinama, socijalnom statusu, obrazovanju.

Pojedine grupe su napravile sopstvene online platforme specijalno za privlačenje dece i mladih, kreirajući sadržaje koji su popularni i privlačni za njih. Sadržaj se ogleda u specijalno osmišljenom propagandnom materijalu, poput tekstova na blogovima za mlade, pesama, knjiga, fotografija, ali i filmova, dokumentaraca. Terorističke grupe uglavnom imaju prilično sofisticirano online prisustvo koje se ogleda kroz vođenje mnogobrojnih profila na društvenim mrežama, jasno osmišljen sadržaj, multimedijalne platforme. Sajber teroristi kreiraju interaktivni sadržaj i prilagođavaju ga različitim grupama. Sadržaj je na više jezika, kako bi bio razumljiv širokoj publici. Terorističke grupe koriste ovaj medij da inspirišu mlade da prihvate njihove ideje.

Veliki broj grupa ima posebne veb-stranice dizajnirane specijalno za mlade, sa osmišljenim sadržajem, kao što su propagandne poruke koje šire preko karikatura, filmova i crtanih filmova, preko muzike, knjiga, ali i preko video-igara. Veliki broj ovakvih sajtova je na engleskom jeziku da bi sadržaj bio dostupan publici širom sveta, odnosno svakoj mladoj osobi koja ima pristup internetu. Prikupljanjem informacija od korisnika društvenih medija, ekstremne grupe prilagođavaju svoje propagandne aktivnosti kako bi se uskladile sa preferencama publike.

Najveći broj ekstremističkog delovanja na internetu, čak 90 procenata, odvija se na društvenim mrežama. U tom pogledu je teroristička organizacija Islamske države bez presedana. Dobro osmišljena online strategija kroz aktivno učešće na društvenim mrežama, privukla je pažnju ka ekstremističkoj ideologiji terorista. Kao rezultat, ID je uspela da se približi novim generacijama i da prodre u umove mladih i povodljivih ljudi, kojima su ponuđeni ili na koje su uticali video-snimci na Youtube kanalima. Nezadovoljni mladi ljudi mogu da se osete važnim i značajnim kroz podršku teroristima u sajber prostoru.

Internet nije stvorio radikalizaciju terorizma, ali je otvorio mogućnost zloupotreba. Sve veća uključenost dece u terorističke akcije i aktivnosti, predstavlja stratešku aktivnost terorističkih organizacija koje imaju za cilj da povećaju verovatnoću terorističkog delovanja.

Iako gubi fizičku teritoriju, uticaj koji je ID ostavila korišćenjem novih tehnologija i interneta i dalje je jak. Stoga je neophodna analiza strategija regrutacije putem društvenih mreža i putem interneta koje mogu potencijalno da postanu obrazac kojim će se ubuduće služiti druge ekstremističke grupe. Ujedno, potrebno je pronaći efikasno rešenje na nivou država i međunarodne zajednice za uklanjanje terorističkog sadržaja na internetu kao i za sprečavanje dalje regrutacije.

Islamska država je napravila revoluciju u korišćenju društvenih mreža poput Twittera, Facebooka, Instagrama, Youtube kanala, ne bi li svoju propagandu plasirali što većem krugu ljudi. Užasavajući video i audio-snimci, fotografije, vesti, dostupni su svetskom auditorijumu. Cilj je popularizacija njihovih načela, naročito kod mlađe populacije. Internet je postao efikasan medij za terorističke svrhe. Propaganda koja se distribuira putem popularnih društvenih mreža sa ciljem da regrutuje decu i mlade može biti u formi crtanih filmova, muzike, knjiga, kompjuterskih igara.

S obzirom na to da ID snimke svojih zlodela širi internetom, nasilju su izložena deca širom sveta. Deca i učenici osnovnih i srednjih škola u svojim obrazovnim institucijama, kao i kod kuće, mogu lako doći do snimka i video-klipova koji prikazuju zločine poput odsecanja glava. Stoga, jedno od sredstava uspešne borbe protiv ID treba da bude i uključivanje obrazovnog sistema, škola i profesora, edukatora, koji će biti u stanju da objasne učenicima šta predstavljaju ovakvi snimci i da ih upozore na opasnost.

Katarina JONEV