Planetarijum na desktopu

Odvajkada se ljudski rod okretao zvezdama i noćnom nebu u potrazi za odgovorima, nadom i inspiracijom. Bilo da postoji potreba da se provere još jednom svi detalji pre iznošenja teleskopa u dvorište, ili se jednostavno želi videti kako bi svet izgledao da se Zemlja okreće tri ili četiri puta brže, Stellarium je pravi odgovor. U pitanju je besplatan planetarijum otvorenog kôda za GNU/Linux, Mac OS X i Windows platformu, koji prikazuje realnu sliku neba za zadatu lokaciju i vreme, ali i mnogo više od toga.

Instalacija programa po već uobičajenom metodu brza je i laka, a potrebno je preuzeti izvorni kôd sa zvanične prezentacije za GNU/Linux distribucije ili binarni paket za instalaciju, u slučaju da se koriste Windows ili Mac OS X. U najboljem slučaju biće dovoljno posegnuti za paket menadžerom distribucije. Nakon instalacije, program se poziva pomoću prečice u meniju okruženja ili na klasičan način iz konzole. Glavni prozor, koji popunjava celu površinu ekrana, prikazuje trodimenzionalnu projekciju nebeskog svoda, a u njegovom donjem levom uglu smešten je minimalistički upravljački interfejs sa prečicama i alatima. Samo jednim klikom moguće je uključiti ili isključiti iscrtavanje sazvežđa i njihovih naziva, grafičkog prikaza sazvežđa, azimutalne i ekvatorijalne mreže, kardinalnih tačaka, ali i samog tla na kom virtuelni posmatrač stoji, te distorzije usled atmosferskih pojava. U suprotnom uglu nalaze se komande za usporavanje i ubrzavanje protoka vremena, sa čijim se poigravanjem mogu dobiti zanimljivi efekti.

Tek pozivanjem prozora za podešavanja korisnik može da nasluti pun potencijal ovog programa. Pre svega, autori su omogućili izbor korišćenog jezika, i to odvojeno za interfejs programa i nazive nebeskih objekata. Na istoj kartici omogućen je izbor kulturnog miljea i pogled na nebo, tako da se sazvežđa mogu posmatrati očima drevnih Kineza, Egipćana, Navaho Indijanaca, Polinežana i mnogih drugih, s tim da jedino izbor zapadnjačke predstave nebeskog svoda dozvoljava grafičku ilustraciju zasnovanu na mitologiji. Program omogućava precizno podešavanje vremenske zone, datuma i vremena (u sekundu), te tačne lokacije na kojoj se virtuelni posmatrač nalazi. Uz nekoliko predefinisanih, moguće je dodati praktično bilo koje mesto na planeti unosom proizvoljne geografske dužine i širine. Korisnik može da promeni i pejzaž koji ga okružuje, a u ponudi je nekoliko različitih ambijenata smeštenih u Nemačkoj, Engleskoj i Americi, pa i površina okeana ili Meseca. Možda najzanimljivija opcija jeste mogućnost podešavanja perspektive prikaza, od standardne perspektive posmatrača preko pogleda kroz riblje oko i specijalizovanih prikaza prilagođenih kupolama planetarijuma, a unutar svakog od njih moguće je uključiti emulaciju teleskopa i slične efekte. Na kraju, Stellarium nudi velik broj objekata i podataka koje može, ali ne mora da iscrta na prikazu nebeskog svoda – zvezde, njihova imena i broj, treperenje, zatim sazvežđa, linije koje povezuju zvezde koje ih čine, te granice između njih, magline, planete i druga nebeska tela sa posebnim opcijama za prikaz Meseca, ali i ranije pomenute predstave, mapiranja i objekte, sada podesive do detalja.

Vremenske neprilike više nisu izgovor – astronomi amateri sada mogu da posmatraju nebo ne mrdajući od svog računara.

Nikola BULJ